पारिस्थितिक क्षेत्रहरूमा आधारित उपभोक्ता मूल्य सूचकांक: मध्यम मुद्रास्फीति, क्षेत्रीय भिन्नता

नेपालका पारिस्थितिक क्षेत्रहरूमा आधारित उपभोक्ता मूल्य सूचकांक (CPI) को पछिल्लो प्रतिवेदनले क्षेत्रीय मुद्रास्फीतिका भिन्नता र उपभोक्ताको खर्च गर्ने ढाँचामा प्रभावलाई उजागर गरेको छ। आधार वर्ष २०२३/२४ को CPI प्रतिवेदनले काठमाडौं उपत्यका, तराई, पहाड, र हिमाल क्षेत्रहरूमा देखिएका मुद्रास्फीति परिदृश्यहरू प्रस्तुत गर्दै, देशभर समग्र ३.८५% को वार्षिक मूल्य वृद्धि देखाएको छ।

१. समग्र CPI प्रवृत्तिहरू:

• राष्ट्रिय CPI सूचकांक गत वर्षको ९९.९४ बाट यस वर्षको अगस्ट/सेप्टेम्बरमा १०३.७९ मा पुगेर, ३.८५% को मध्यम वृद्धि देखाएको छ।

• क्षेत्रीय रूपमा, काठमाडौं उपत्यकामा ३.४९%, तराईमा ४.०९%, पहाडमा ३.६१%, र हिमालमा ४.१९% को वृद्धि भएको छ, जसले दुर्गम क्षेत्रहरूमा उच्च मुद्रास्फीतिको संकेत दिन्छ।

२. खाद्य तथा पेय पदार्थ क्षेत्रमा वृद्धि:

• सबै क्षेत्रहरूमा खाद्यान्न मूल्यहरू उल्लेखनीय रूपमा बढेका छन्, विशेष गरी हिमाल क्षेत्रमा वार्षिक ६.७७% को वृद्धि देखिएको छ, जुन ढुवानी खर्च र आपूर्ति शृंखला चुनौतीहरूको कारण हो।

• काठमाडौं उपत्यका, तराई, र पहाड क्षेत्रहरूले क्रमशः ४.२८%, ४.९९%, र ४.९१% को वृद्धि देखाए, जसले खाद्यान्नको मूल्य वृद्धिमा क्षेत्रीय असमानता देखाउँछ।

३. गैर-खाद्य तथा सेवा क्षेत्रमा स्थिर वृद्धि:

• काठमाडौं उपत्यकामा ३.१९%, तराईमा ३.५२%, पहाडमा २.८९%, र हिमालमा २.५६% को स्थिर वृद्धि भएको छ। गैर-खाद्य वस्तुहरूको मूल्यमा यस्तो स्थिरता देखिए पनि, उपभोक्ताहरूलाई केही राहत मिल्ने संकेत छ।

४. मासिक परिवर्तनहरू:

• मासिक CPI परिवर्तनहरूले जुलाई/अगस्टदेखि अगस्ट/सेप्टेम्बरसम्म मात्र ०.५५% को वृद्धि देखाएका छन्, जसले मूल्यहरूमा स्थिरता देखाउँछ।

• हिमाल क्षेत्रमा खाद्यान्न मूल्यमा मासिक -०.१३% को गिरावट देखिएको छ भने काठमाडौं उपत्यकामा मासिक १.४०% को वृद्धि भएको छ, जसले शहरी क्षेत्रमा मागको वृद्धि देखाउँछ।

क्षेत्रीय CPI प्रतिवेदनले नेपालका पारिस्थितिक क्षेत्रहरूमा मध्यम मुद्रास्फीति देखाएको छ, विशेष गरी दुर्गम क्षेत्रहरूमा मूल्य वृद्धि उच्च देखिएको छ। शहरी क्षेत्रमा निरन्तर मूल्य वृद्धि उपभोक्ताको खर्च प्रवृत्तिमा परिवर्तन र जीवनशैलीको प्रभाव देखाउँछ। यसलाई लक्षित हस्तक्षेपमार्फत व्यवस्थापन गर्दा र ढुवानी सुधार गर्दा आर्थिक सन्तुलन ल्याउन सकिन्छ।

नेपालका विभिन्न पारिस्थितिक क्षेत्रहरूमा देखिएको मूल्य वृद्धिले, विशेष गरी हिमाल क्षेत्रमा उच्च मूल्य वृद्धिले, दुर्गम क्षेत्रहरूको चुनौतीलाई झल्काउँछ। समग्र रूपमा मध्यम मुद्रास्फीति देखिए पनि, लक्षित नीतिहरूको प्रयोगले खाद्यान्नको उपलब्धता र ढुवानी खर्च सुधार गर्न, देशको समग्र मुद्रास्फीतिमा नियन्त्रण ल्याउन मद्दत पुग्नेछ।