भारततर्फको निर्यात दोब्बर, वैदेशिक व्यापारमा ऐतिहासिक सुधार

काठमाण्डौ, असार २५ – चालु आर्थिक वर्ष २०८१/८२ को पहिलो ११ महिनामा नेपालको कुल निर्यात झण्डै ७८ प्रतिशतले वृद्धि भई २ खर्ब ४७ अर्ब रुपैयाँ नाघेको छ। राष्ट्र बैंकले सार्वजनिक गरेको पछिल्लो तथ्याङ्क अनुसार अघिल्लो वर्ष निर्यात घटेको अवस्थामा यो वर्षको प्रगति ऐतिहासिक देखिएको छ।

भारततर्फको व्यापारले ताने निर्यातको आँकडा

निर्यात वृद्धिको सबैभन्दा ठूलो हिस्सा भारतसँगको व्यापारले ओगटेको छ। २०८०/८१ को सोही अवधिमा भारततर्फ ९४ अर्ब ५१ करोड रुपैयाँ बराबरको वस्तु निर्यात भएकोमा यस वर्ष ११२.६ प्रतिशतको तीव्र वृद्धिसहित यो आँकडा २ खर्ब ८ अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ।

नेपालबाट विद्युत्, वनस्पति घ्यू, अदुवा, अलैंची लगायतका वस्तुको निर्यातमा तीव्र वृद्धि भएको देखिएको छ। दुई देशबीचको व्यापार सहजता, सीमामा पूर्वाधार विस्तार र केही नीतिगत सुधारहरूले पनि यस वृद्धिमा टेवा पुर्‍याएको अर्थशास्त्रीहरूले बताएका छन्।

चीन र अन्य मुलुकतर्फ सन्तुलित व्यापार प्रवृत्ति

चीनतर्फ निर्यात अघिल्लो वर्षको तुलनामा ५७.७ प्रतिशतले बढेपनि यो वर्ष वृद्धि दर ३ प्रतिशतमा सीमित भएको छ। यस्तै, अन्य तेस्रो मुलुकहरूमा निर्यात ४.४ प्रतिशतले बढेर ४४ अर्ब १९ करोड पुगेको छ। यद्यपि, निर्यातको ८० प्रतिशतभन्दा बढी हिस्सा भारततर्फ नै केन्द्रित रहेकाले नेपालको व्यापार सन्तुलन अझै पनि एकदेशीय भरमा देखिएको छ।

आयात पनि बढ्यो, तर संयमित दरमा

यता, कुल आयातमा पनि १३.१ प्रतिशतले वृद्धि भई १६ खर्ब ४४ अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ। अघिल्लो वर्षको समान अवधिमा यो रकम १४ खर्ब ५३ अर्ब रुपैयाँ थियो। मुख्यतः पेट्रोलियम पदार्थ, गाडी, मेसिनरी, विद्युतीय उपकरण र खाद्यान्नको आयात बढेको देखिन्छ।

यद्यपि निर्यातमा तीव्र वृद्धि भएको हुँदा कुल व्यापार घाटामा सापेक्ष सुधार देखिएको छ। यो प्रवृत्तिले आयात-निर्यात सन्तुलनतर्फको दीर्घकालीन रणनीतिलाई बल पुर्‍याउने विश्लेषकहरूको भनाइ छ।

नीति सुधार र उत्पादन वृद्धिमै आगामी रणनीति

सरकारले निर्यातमुखी उद्योगहरूको प्रवर्द्धनका लागि ल्याएका नीतिहरू प्रभावकारी भएको देखिएको छ। तथापि, निर्यातको मात्रा र गन्तव्य विविधीकरण गर्नुपर्ने चुनौती कायमै छ।

अबको नीति घरेलु उत्पादन क्षमताको वृद्धि, गुणस्तरीय निर्यात सामग्री उत्पादन, अन्तर्राष्ट्रिय बजारको खोजी, र निर्यात प्रोत्साहनमा केन्द्रित हुनुपर्ने विज्ञहरूको सुझाव छ।