नेपालको वैदेशिक व्यापारमा गिरावट

२०७९/८०, २०८०/८१ र २०८१/८२ (अस्थायी) को तथ्यांक अनुसार नेपालको कुल निर्यातमा गिरावट आएको छ। २०७९/८० मा कुल निर्यात १,५७,१४०.७ मिलियन रुपैयाँ थियो भने २०८१/८२ मा यो घटेर १२,२२६.१ मिलियन रुपैयाँमा पुगेको छ। यो गिरावट करिब ९.६ प्रतिशत हो। भारततर्फको निर्यातमा उल्लेखनीय गिरावट देखिएको छ, जहाँ २०७९/८० मा १,०६,६८६.४ मिलियन रुपैयाँको निर्यात गरिएको थियो, जुन २०८१/८२ मा घटेर ७,५७८.९ मिलियन रुपैयाँमा पुगेको छ।

चीनतर्फको निर्यातमा पनि गिरावट देखिएको छ, तर यो गिरावट अत्यधिक दरमा भएको छ। २०७९/८० मा चीनतर्फ १,७६५.८ मिलियन रुपैयाँको निर्यात गरिएको थियो, जुन २०८१/८२ मा घटेर १५७.६ मिलियन रुपैयाँमा पुगेको छ। यसले चीनसँगको व्यापारमा नेपाललाई ठूलो घाटा पुगेको छ।

यसैबीच, कुल आयातमा सामान्य गिरावट आएको छ। २०७९/८० मा कुल आयात १६,११,७३१.८ मिलियन रुपैयाँ थियो, जुन २०८१/८२ मा घटेर १२८,३७७.१ मिलियन रुपैयाँमा पुगेको छ। भारतबाटको आयातमा ४.४ प्रतिशतको गिरावट आएको छ भने चीनबाटको आयातमा भने १२ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ। यो वृद्धि चीनको महत्त्वपूर्ण व्यापार साझेदारको रूपमा भूमिका बलियो बन्दै गएको संकेत गर्छ।

समग्रमा, नेपालको व्यापार घाटा २०८१/८२ मा अलिकति सुधार भएको छ। व्यापार घाटा २०७९/८० मा -१४,५४,५९१.१ मिलियन रुपैयाँ रहेकोमा २०८१/८२ मा -११६,१५१.० मिलियन रुपैयाँमा झरेको छ। तर, भारतसँगको व्यापार घाटा ३.७ प्रतिशतले घटेको छ भने चीनसँगको व्यापार घाटा १३.३ प्रतिशतले बढेको छ।

नेपालको वैदेशिक व्यापारमा भारतको प्रमुख स्थान रहेको छ, जहाँ कुल व्यापारको ६०.६ प्रतिशत हिस्सा भारतसँगको व्यापारबाट आएको छ। चीनसँगको व्यापारको हिस्सा भने १७.६ प्रतिशत रहेको छ, जसले चीनको व्यापारिक गतिविधिमा वृद्धि भएको देखाउँछ।

निर्यात-आयात अनुपातमा समेत गिरावट आएको छ। २०७९/८० मा यो अनुपात ९.७ प्रतिशत थियो, जुन २०८१/८२ मा घटेर ८.७ प्रतिशतमा पुगेको छ। यसले नेपालको निर्यात क्षमतामा कमजोरी आएको र आयातमा निर्भरता बढेको स्पष्ट हुन्छ।

नेपालले आफ्नो व्यापार घाटा घटाउन र निर्यातलाई प्रोत्साहन दिन रणनीतिक उपाय अपनाउनु आवश्यक छ। औद्योगिक उत्पादनमा वृद्धि, निर्यातयोग्य वस्तुको विविधीकरण र नयाँ बजारको खोजी जस्ता कदमहरूले नेपालको व्यापार घाटा घटाउन मद्दत पुग्न सक्छ।