दुर्गा प्रसाईको ६ अर्ब ८० करोड ऋण काण्ड : कुन बैंकबाट कति लिएको ?

व्यवसायी दुर्गा प्रसाईसँग सम्बन्धित कर्जा प्रकरण पछिल्लो समय निकै चर्चामा आएको छ।Bank ले सार्वजनिक गरेको तथ्यांक अनुसार, उनले ९ वटा बैंक तथा वित्तीय संस्थाबाट गरी कूल ६ अर्ब ८० करोड रुपैयाँ बराबरको कर्जा लिएका छन्। यो कर्जा रकम कुनै पनि सामान्य स्तरको व्यवसायी वा परियोजनाको लागि नभई, ठुलो स्तरको व्यवसायिक गतिविधिमा प्रयोग भएको हुनसक्ने अनुमान गर्न सकिन्छ। तर, यति ठुलो रकम कर्जामा लिएको खुलासाले बैंकिङ प्रणालीप्रति प्रश्नचिन्ह खडा गरेको छ।

बैंक अनुसारको कर्जा वितरण

प्रसाईले जुन बैंकहरूबाट ऋण लिएका छन्, तीमध्ये सबैजसो मुलुकका प्रमुख बैंकहरू हुन्। Global IME Bank बाट सबैभन्दा धेरै, १ अर्ब ३१ करोड रुपैयाँ लिएको देखिन्छ। त्यस्तै Kumari Bank बाट १ अर्ब १५ करोड, Prabhu Bank बाट १ अर्ब १८ करोड र NIMB (Nepal Investment Mega Bank) बाट १ अर्ब २ करोड कर्जा लिएको विवरण उल्लेख छ। अन्य बैंकहरूमा Nabil Bank (८० करोड), Rastriya Banijya Bank (७० करोड), Lumbini Bikas Bank (१६ करोड) र Nagarik Lagani Kosh (साढे ११ करोड) पनि छन्। बैंकहरूको विविधता हेर्दा, प्रसाईले धेरै स्रोत प्रयोग गरेर पूँजी जुटाएका छन्।

कुल ऋणको आकार र प्रभाव

समग्र रुपमा हेर्दा, दुर्गा प्रसाईमाथि रहेको ६ अर्ब ८० करोडको ऋणले नेपाली बैंक प्रणालीमा ठूलो जोखिमको संकेत दिन सक्छ। यस्तो उच्च ऋणको फिर्ती अवस्था कस्तो छ भन्ने सवालमा कुनै स्पष्टता छैन, जसले गर्दा आम लगानीकर्ता, बैंक सञ्चालक र नियामक निकाय सबैको ध्यान यसप्रति तानिएको छ। यस्ता ठुला कर्जा वितरणले बैंकहरूको NPL (non-performing loan) दर बढ्न सक्छ भने, दीर्घकालीन प्रभावमा बैंकको पूँजी आधारमै असर पार्न सक्ने खतरा रहन्छ।

नियामक तथा पारदर्शिता सम्बन्धी प्रश्न

यस प्रकरणमा सबैभन्दा महत्वपूर्ण कुरा भनेको कर्जा स्वीकृत गर्ने प्रक्रियामा कत्तिको पारदर्शिता अपनाइएको थियो भन्ने हो। बैंकले कर्जा स्वीकृति दिनुअघि आवश्यक धितो मूल्यांकन, पुनर्भुक्तानी क्षमताको मूल्यांकन, र व्यवसायिक योजना परीक्षण गर्नु आवश्यक हुन्छ। तर, यति ठुलो रकम विभिन्न बैंकबाट सजिलै उपलब्ध हुनु र अहिले फिर्ता वा ब्याज अदायगी सम्बन्धमा अस्पष्टता हुनुले नियामक निकायलाई हस्तक्षेप गर्न बाध्य पार्न सक्छ। नेपाल राष्ट्र बैंक, बिमा बोर्ड र लगानी बोर्ड जस्ता संस्थाले यस्ता प्रकरणमा तत्काल अध्ययन, समीक्षा र आवश्यक हस्तक्षेप गर्नु अपरिहार्य देखिन्छ।

निष्कर्ष र आमजनको चासो

दुर्गा प्रसाईसँग सम्बन्धित यो कर्जा प्रकरणले नेपाली बैंक तथा वित्तीय प्रणालीको जोखिम मूल्यांकन प्रक्रियामाथि पुनर्विचार गर्नुपर्ने देखाएको छ। यदि यस्ता ठुला कर्जा समयमै नफर्काउने अवस्था आयो भने, यसको असर बैंकहरूमा मात्र नभई समग्र अर्थतन्त्रमा पनि पर्न सक्छ। आम नागरिक र लगानीकर्ताहरूले बैंकहरूको आन्तरिक नियमन प्रणालीप्रति विश्वास राख्न सक्नुपर्ने अवस्था हुनुपर्छ, जुन यस्ता घटनाले कमजोर बनाइरहेका छन्। यसर्थ, यस्ता प्रकरणहरूमा पारदर्शी छानबिन र स्पष्ट जवाफदेहिताको माग समयानुकूल देखिन्छ।