नेपालमा विद्युतीय भुक्तानी कारोबार उच्च बृद्धिदर: मोबाइल बैंकिङ र वालेट अग्रस्थानमा
Author
Dipesh Ghimire
नेपालमा विद्युतीय भुक्तानी प्रणालीको प्रयोग तीव्र रूपमा बढिरहेको देखिएको छ। नेपाल राष्ट्र बैंकको पछिल्लो तथ्यांक अनुसार, चालू आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को पुष-माघ (Dec-Jan 2024/25) अवधिमा विद्युतीय भुक्तानीमार्फत भएका कारोबारहरू उल्लेखनीय रूपमा वृद्धि भएका छन्। विशेष गरी मोबाइल बैंकिङ, डिजिटल वालेट, क्यूआर कोड भुक्तानी, र डेबिट कार्डमार्फत गरिएको कारोबारमा उच्च वृद्धि देखिएको छ।
मोबाइल बैंकिङ र वालेट सर्वाधिक प्रयोगमा
मोबाइल बैंकिङ प्रणालीमार्फत भएका कारोबार संख्या ४.८ करोड नाघेको छ, जुन विद्युतीय भुक्तानी माध्यमहरूमा सबैभन्दा अगाडि छ। यसका साथै, डिजिटल वालेट (ई-वालेट) प्रयोग गरी गरिएको कारोबार संख्या ३.२२ करोड पुगेको छ। यी तथ्यांकहरूले नेपालमा डिजिटल वित्तीय सेवाको प्रयोग वृद्धि भइरहेको स्पष्ट संकेत गर्छ।
क्यूआर कोड भुक्तानीको बढ्दो लोकप्रियता
क्यूआर-आधारित भुक्तानी प्रणाली समेत लोकप्रिय हुँदै गएको छ। पुष-माघ महिनामा मात्र क्यूआर कोडमार्फत २.४५ करोड कारोबार सम्पन्न भएका छन्। यसबाट नेपालमा साना तथा ठूला व्यवसायीहरू समेत डिजिटल भुक्तानी प्रणालीलाई आत्मसात गर्दै गइरहेको देखिन्छ।
डेबिट कार्ड र एटीएम नगद निकासी स्थिर दरमा
डेबिट कार्डमार्फत १.११ करोड कारोबार सम्पन्न भएको छ, जसले एटीएम र प्वाइन्ट अफ सेल्स (POS) मेशिनहरूमा निरन्तर निर्भरता दर्शाउँछ। एटीएममार्फत नगद निकासी गर्ने कारोबार संख्या १.०३ करोड पुगेको छ, जसले देखाउँछ कि नेपाली उपभोक्ताहरू अझै पनि नगद प्रयोग गर्न रुचाउने गरेका छन्।
अन्य विद्युतीय भुक्तानी माध्यमहरू
इन्टरनेट बैंकिङ: ३.७८ लाख कारोबार
क्रेडिट कार्ड: २.६९ लाख कारोबार
प्रिपेड कार्ड: १.३० लाख कारोबार
ई-कमर्स कारोबार: १.६७ लाख कारोबार
क्रस-बोर्डर क्यूआर भुक्तानी: ८९ हजार कारोबार
वृद्धिमा के मुख्य कारण छन्?
नेपालमा डिजिटल भुक्तानी प्रणालीमा आएको वृद्धिको पछाडि विभिन्न कारणहरू रहेका छन्। सरकार तथा नेपाल राष्ट्र बैंकले डिजिटल भुक्तानीलाई प्रवर्द्धन गर्दै आएको छ। साथै, बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले आफ्ना डिजिटल सेवा प्रवर्द्धन गर्ने उद्देश्यले विभिन्न अफर तथा योजनाहरू ल्याएका छन्। मोबाइल बैंकिङ एप्सहरू सरल र प्रयोगकर्तामैत्री भएकाले पनि डिजिटल भुक्तानी प्रविधिहरू लोकप्रिय भएका छन्।
भविष्यमा के-कस्तो परिवर्तन आउन सक्छ?
विशेषज्ञहरूका अनुसार, नेपालमा डिजिटल भुक्तानीको विस्तार आगामी वर्षहरूमा अझ तीव्र रूपमा बढ्नेछ। डिजिटल कारोबारमा सरलीकरण, फिनटेक कम्पनीहरूको बढ्दो सहभागिता, तथा सरकारको डिजिटल नेपाल निर्माण गर्ने अभियानका कारण विद्युतीय भुक्तानी प्रणालीको प्रयोग उल्लेखनीय रूपमा वृद्धि हुने अपेक्षा गरिएको छ।
