नेपालको अर्थतन्त्र : स्थिरतासँगै चुनौती पनि

काठमाडौं, भदौ — नेपाल राष्ट्र बैंकले सार्वजनिक गरेको चालु आर्थिक वर्ष २०८२/८३ को पहिलो महिनाको तथ्याङ्कले अर्थतन्त्र स्थिरताका संकेत देखाए पनि गहिरा चुनौतीहरु अझै कायम रहेको प्रष्ट पारेको छ। मुद्रास्फीति, वैदेशिक मुद्राको सञ्चिति, विप्रेषण, व्यापार र सरकारी वित्तीय अवस्थाका विभिन्न सूचकांकले उत्साहजनक नतिजा ल्याए पनि निजी क्षेत्रको लगानी र बैंकिङ प्रवाहमा कमजोरी देखिएको छ।

मुद्रास्फीति नियन्त्रणमा

उपभोक्ता मूल्य सूचकाङ्कमा आधारित वार्षिक मुद्रास्फीति १.६८ प्रतिशतमा सीमित भएको छ। पछिल्ला वर्षहरूमा ६–७ प्रतिशतभन्दा बढी हुने गरेको मुद्रास्फीति घटेर न्यून स्तरमा आउनु उपभोक्ताका लागि राहत बनेको छ। तर, आयातमा निर्भरता बढिरहेको अवस्थामा विश्व बजारमा हुने मूल्य अस्थिरताले फेरि दबाब सिर्जना गर्ने जोखिम भने कायम छ।

वैदेशिक मुद्राको सञ्चिति मजबुत

देशको वैदेशिक मुद्राको सञ्चिति २८०६ अर्ब रुपैयाँ नाघेको छ। अमेरिकी डलरमा यो सञ्चिति २० अर्ब ३ करोड पुगेको छ, जसले १६.६ महिनासम्मको वस्तु तथा सेवा आयात धान्न पर्याप्त हुने संकेत गर्छ। यसले नेपाली रूपैँयाको स्थिरता र विदेशी भुक्तानी क्षमतामा तत्कालिन जोखिम नभएको देखाएको छ।

विप्रेषण आप्रवाह ऐतिहासिक

साउन महिनामा मात्रै १७७ अर्ब ४१ करोड रुपैयाँको विप्रेषण भित्रिएको छ। यो गत वर्षको तुलनामा झण्डै ३० प्रतिशतले बढेको हो। खाडी मुलुक र मलेसियाजस्ता रोजगारी गन्तव्यमा रहेका नेपाली श्रमिककै कमाइले अर्थतन्त्रलाई उकास्ने मुख्य आधार बनेको छ। तर, दीर्घकालीन दृष्टिले श्रम–आप्रवासनमा निर्भर अर्थतन्त्र असुरक्षित हुने चिन्ता अर्थशास्त्रीहरूले दोहोर्याएका छन्।

व्यापार : निर्यात बढे पनि आयात अझै भारी

साउन महिनामा निर्यात ९५.७ प्रतिशतले बढेको छ भने आयात ११.४ प्रतिशतले बढेको देखिन्छ। निर्यातमा आएको तीव्र वृद्धिले घरेलु उत्पादन र औद्योगिक गतिविधि चलायमान भएको संकेत दिन्छ। तर, मूल्यका हिसाबले आयात अझै ठूलो भएकाले व्यापार घाटा भने यथावत छ।

सरकारको राजस्व सन्तोषजनक

नेपाल सरकारले साउन महिनामा ८४ अर्ब ४७ करोड राजस्व संकलन गरेको छ भने खर्च ४६ अर्ब ३१ करोडमै सीमित भएको छ। यसले सरकारको नगद सन्तुलन सकारात्मक रहेको देखाएको छ। तथापि, विकास निर्माणतर्फको पूँजीगत खर्च भने सुस्त भएको कारण दीर्घकालीन विकासमा असर पर्ने चेतावनी अर्थविद्हरूले दिएका छन्।

बैंकिङ क्षेत्रमा लगानी सुस्त

बैंक तथा वित्तीय संस्थामा निक्षेप ०.८ प्रतिशतले घटेको छ भने निजी क्षेत्रमा गएको कर्जा ०.१ प्रतिशतले घटेको छ। वार्षिक विन्दुगत आधारमा भने निक्षेप १२.५ प्रतिशत र कर्जा ८ प्रतिशतले बढेको देखिन्छ। तर, चालु वर्षको सुरुवातमै कर्जा प्रवाह सुस्त हुनुले निजी लगानीको माग कम भएको र बैंकहरू पनि सावधान मुद्रामा रहेको बुझिन्छ।

ब्याजदरमा स्थिरता

अन्तरबैंक कारोबारको औसत ब्याजदर २.७५ प्रतिशत, ९१ दिनको ट्रेजरी बिलको ब्याजदर २.६५ प्रतिशत, वाणिज्य बैंकको निक्षेप ब्याजदर औसत ४.०२ प्रतिशत र कर्जा ब्याजदर ७.७६ प्रतिशत रहेको छ। ब्याजदर मध्यम स्तरमै रहे पनि लगानीमैत्री वातावरण नबन्दा निजी क्षेत्रले अझै ऋण लिन हिचकिचाइरहेको देखिन्छ।

चालु आर्थिक वर्षको पहिलो महिनाले मुद्रास्फीति नियन्त्रण, विप्रेषण वृद्धि, वैदेशिक सञ्चिति मजबुत र राजस्व सन्तुलन जस्ता सकारात्मक सन्देश दिएको छ। तर, निजी क्षेत्रको लगानी, निक्षेप तथा कर्जा प्रवाह सुस्त हुनु, आयातमा निर्भरता बढ्नु र पूँजीगत खर्च कमजोर हुनु जस्ता चुनौती भने अझै कायम छन्। यदि सरकारले पूँजीगत खर्च गति बढाउन सक्यो भने अर्थतन्त्रले गति लिन सक्छ, अन्यथा स्थिरतामै अड्किने खतरा रहनेछ।