नयाँ स्टक एक्सचेन्जहरूको इतिहास र नेपालमा नयाँ स्टक एक्सचेन्ज स्थापना: लगानीकर्ताहरूका लागि अवसर

विश्वभरि नयाँ स्टक एक्सचेन्जहरूको स्थापना वित्तीय बजारका लागि परिवर्तनकारी साबित भएको छ। प्रतिस्पर्धा, पारदर्शिता, र प्रविधिको विकासले आर्थिक वृद्धि, बजारको प्रभावकारिता, र लगानीकर्ताहरूका लागि महत्त्वपूर्ण लाभ प्रदान गरेको छ। नेपालले नयाँ स्टक एक्सचेन्ज स्थापना गर्ने योजना सार्वजनिक गरेको छ, र यसबाट लगानीकर्ताहरूलाई धेरै फाइदा पुग्न सक्नेछ।

विश्वभरका नयाँ स्टक एक्सचेन्जहरूको उदाहरण र वृद्धि

१. भारत: नेशनल स्टक एक्सचेन्ज (NSE)

• स्थापना: १९९२।

• उद्देश्य: भारतीय बजारलाई आधुनिकीकरण गर्ने र पुरानो प्रणालीका कमजोरी हटाउने।

• वृद्धि:

  • निफ्टी ५० इन्डेक्स १९९६ मा १,००० बिन्दुबाट सुरु भई २०२३ सम्ममा १९,००० बिन्दु पार गर्यो।

  • खुद्रा लगानीकर्ताहरूको संख्या र डेरिभेटिभ मार्केटको विस्तारमा ठूलो योगदान।

२. चीन: शेन्जेन स्टक एक्सचेन्ज

• स्थापना: १९९०।

• उद्देश्य: साना र मझौला उद्यमहरूका लागि पूँजी बजारको विकास।

• वृद्धि:

  • शेन्जेन कम्पोनेन्ट इन्डेक्स १९९१ मा १,००० बिन्दुबाट सुरु भई २०२३ सम्ममा १०,००० बिन्दु नाघ्यो।

३. अमेरिका: NASDAQ

• स्थापना: १९७१।

• उद्देश्य: पहिलो इलेक्ट्रोनिक ट्रेडिङ प्लेटफर्म निर्माण।

• वृद्धि:

  • NASDAQ कम्पोजिट इन्डेक्स १९७१ मा १०० बिन्दुबाट सुरु भई २०२३ सम्ममा १३,००० बिन्दु पार गर्यो।

  • प्रविधि कम्पनीहरूको विकासमा ठूलो योगदान (Apple, Microsoft, Amazon)।

४. जापान: टोकियो प्रो मार्केट

• स्थापना: २००९।

• उद्देश्य: स्टार्टअपहरू र विदेशी कम्पनीहरूका लागि लचिलो सूचीकरण प्रणाली।

५. दक्षिण कोरिया: KOSDAQ

• स्थापना: १९९६।

• उद्देश्य: प्रविधि र नवप्रवर्तन केन्द्रित कम्पनीहरूलाई समर्थन।

• वृद्धि:

  • KOSDAQ इन्डेक्स १९९६ मा १०० बिन्दुबाट सुरु भई २०२३ सम्ममा ९०० बिन्दु नाघ्यो।

६. युएई: दुबई फाइनान्सियल मार्केट (DFM)

• स्थापना: २०००।

• उद्देश्य: दुबईलाई क्षेत्रीय वित्तीय केन्द्रको रूपमा विकास गर्ने।

• वृद्धि:

  • DFM जनरल इन्डेक्स २००१ मा १,००० बिन्दुबाट सुरु भई २०२३ सम्ममा ४,००० बिन्दु नाघ्यो।

नेपालमा नयाँ स्टक एक्सचेन्ज स्थापनाको योजना

नेपालले हाल नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (NEPSE) मार्फत मात्र व्यापार गर्दछ, जुन सीमितता, प्रभावकारिता अभाव, र लगानीकर्ताको विश्वासको कमीबाट ग्रस्त छ। सरकारको नयाँ स्टक एक्सचेन्ज स्थापना गर्ने योजना प्रतिस्पर्धा, नवप्रवर्तन, र पारदर्शिता ल्याउन केन्द्रित छ।

लगानीकर्ताहरूका लागि अपेक्षित फाइदाहरू:

• तरलता र प्रभावकारिता वृद्धि:

  • प्रतिस्पर्धाले बजारको तरलता र मूल्य पत्ता लगाउने प्रणाली सुधार गर्छ।

• प्रविधिमा आधारित व्यापार:

  • उन्नत प्रणालीहरूले ढिलाइ न्यून गर्छ र व्यापार अनुभव सुधार गर्छ।

• लगानी अवसरको विविधीकरण:

  • नयाँ कम्पनी र उत्पादन (जस्तै डेरिभेटिभ्स) हरू उपलब्ध हुन्छन्।

• वैदेशिक लगानीको वृद्धि:

  • पारदर्शी र विश्वसनीय प्लेटफर्मले विदेशी संस्थागत लगानीकर्ताहरू आकर्षित गर्छ।

• मजबुत नियमन:

  • प्रतिस्पर्धाले दुवै एक्सचेन्जलाई राम्रो शासन र लगानीकर्तामैत्री नीतिहरू अपनाउन प्रेरित गर्छ।

इन्डेक्समा प्रभाव

अन्य देशहरूको अनुभवबाट हेर्दा, नयाँ एक्सचेन्ज स्थापना भएपछि बजार इन्डेक्सहरूमा उल्लेखनीय वृद्धि भएको छ:

• लगानीकर्ताहरूको सहभागिता बढ्छ।

• कम्पनीहरूले पूँजी सजिलै जुटाउन सक्छन्।

• उन्नत प्रणालीहरूका कारण मूल्य पत्ता लगाउने प्रक्रिया सुधारिन्छ।

नेपालमा पनि,

• NEPSE इन्डेक्स: प्रतिस्पर्धा र सुधारले दीर्घकालीन रूपमा वृद्धिमा योगदान पुर्याउनेछ।

• नयाँ एक्सचेन्ज इन्डेक्स: नयाँ कम्पनीहरूको सूचीकरण र लगानीकर्ताको सहभागिताले द्रुत गतिमा वृद्धि हुने अपेक्षा।